શું આપણે કટોકટીને ઉકેલમાં ફેરવી શકીએ?

 મુંબઈમાં વરસાદે ૧૦૭ વર્ષનો રેકોર્ડ તોડ્યો: શું આપણે કટોકટીને ઉકેલમાં ફેરવી શકીએ?

તાજેતરમાં, મુંબઈમાં અભૂતપૂર્વ વરસાદ પડ્યો, જેણે ૧૦૭ વર્ષ જૂનો વરસાદનો રેકોર્ડ તોડી નાખ્યો. માત્ર થોડા કલાકોમાં, રસ્તાઓ પાણીથી ભરાઈ ગયા, ગટરો છલકાઈ ગયા અને જાહેર પરિવહન બંધ થઈ ગયું, જેના કારણે શહેરની જીવનરેખા અરાજકતાનું દ્રશ્ય બની ગઈ. ઘણા પ્રભાવિત માળખાઓમાં નવા બનેલા વરલીથી બીકેસી ભૂગર્ભ મેટ્રો કોરિડોરનો સમાવેશ થાય છે, જે પૂરના પાણીથી પ્રભાવિત થઈ.! 

જ્યારે આ ઘટનાએ આબોહવા પરિવર્તન સામે શહેરી આયોજનની નબળાઈઓને ઉજાગર કરી, ત્યારે તેણે એક શક્તિશાળી વિચાર પણ પ્રેરિત કર્યો - જો આટલી મોટી પાણી સંગ્રહ ક્ષમતાનો ઉપયોગ આપત્તિ બનવાને બદલે જાહેર લાભ માટે કરી શકાય તો શું?

શહેરની તરસ છીપાવી શકે તેવી ટનલ!

મુંબઈમાં વર્લીથી બીકેસી સુધીની ભૂગર્ભ મેટ્રો ટનલ આશરે નીચે મુજબ છે:

લંબાઈ: ૧૧,૦૦૦ મીટર (૧૧ કિલોમીટર)

પહોળાઈ: ૧૨ મીટર

ઊંચાઈ: ૧૨ મીટર

જો આપણે આ ટનલને ફક્ત પરિવહન માર્ગને બદલે સંગ્રહ જળાશય તરીકે વિચારીએ તો? તેમાં વરસાદી પાણીના સંગ્રહ માટે પ્રચંડ સંભાવનાઓ રહેલી છે.1

 

🧮 કુલ પાણી સંગ્રહ ક્ષમતા:

વોલ્યુમ =૧૧,૦૦૦×૧૨×૧૨=૧,૫૮૪ ,૦૦૦ ઘન મીટર

વોલ્યુમ=૧૧,૦૦૦×૧૨×૧૨=૧,૫૮૪,૦૦૦ ઘન મીટર

૧ ઘન મીટર =૧,૦૦૦ લિટર

૧ ઘન મીટર=૧,૦૦૦ લિટર

કુલ સંગ્રહ=૧,૫૮૪,૦૦૦,૦૦૦ લિટર

કુલ સંગ્રહ=૧,૫૮૪,૦૦૦,૦૦૦ લિટર

આ જથ્થો—૧.૫૮૪ અબજ લિટર—માત્ર એક સંખ્યા નથી. તે જીવન, ટકાઉપણું અને આશાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.

આ પાણી કેટલા જીવોને ટકાવી શકે છે?

જો આપણે ધ્યાનમાં લઈએ કે એક વ્યક્તિને દરરોજ લગભગ 3 લિટર પીવાના પાણીની જરૂર પડે છે, તો:

1,584,000,0003=528,000,000

વ્યક્તિ-દિવસો 3  / 1,584,000,000 =528,000,000 વ્યક્તિ-દિવસો

આનો અર્થ એ થાય કે:

1.45 મિલિયન લોકોને આખા વર્ષ માટે સ્વચ્છ પીવાનું પાણી મળી શકે

અથવા 17.6 મિલિયન લોકોને એક મહિના માટે ટેકો આપી શકાય

 દેશમાં પાણીની અછત વધતી ચિંતાનો વિષય છે, ત્યાં આ સંખ્યા આશ્ચર્યજનક છે.

વરસાદી પાણી: આપત્તિથી સંસાધન સુધી

મુંબઈમાં દર વર્ષે પુષ્કળ વરસાદ પડે છે, પરંતુ તેમાંથી મોટાભાગનો ભાગ શહેરી વહેણ તરીકે સમાપ્ત થાય છે, રસ્તાઓ પર પાણી ભરાઈ જાય છે અને નુકસાન પહોંચાડે છે. જો આ વરસાદી પાણીને વ્યૂહાત્મક રીતે એકત્રિત, સંગ્રહિત, ફિલ્ટર અને ફરીથી ઉપયોગમાં લેવામાં આવે, તો આપણે આ કુદરતી આપત્તિને કુદરતી સંસાધનમાં ફેરવી શકીએ છીએ.

પાણી સંગ્રહ માટે ભૂગર્ભ માળખાનો ઉપયોગ કરવાનો ખ્યાલ નવો નથી, પરંતુ મુંબઈના મેટ્રો પૂરની ઘટના સાબિત કરે છે કે આકસ્મિક સંગ્રહ પહેલાથી જ થઈ રહ્યો છે. હવે ઇરાદાપૂર્વક તેના માટે ડિઝાઇન કરવાનો સમય છે.

વધુ અન્વેષણ કરવા માટેના વિચારો

સ્માર્ટ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ઇન્ટિગ્રેશન:

ભવિષ્યના ટનલ અને મેટ્રો કોરિડોરને દ્વિ-ઉપયોગ ટેકનોલોજી સાથે ડિઝાઇન કરે તો ? - પરિવહન વત્તા કામચલાઉ પૂર પાણી સંગ્રહ.

ઉચ્ચ-ક્ષમતાવાળા પંપ અને ફિલ્ટરેશન યુનિટથી ભૂગર્ભ જગ્યાઓ સજ્જ કરો.

શહેરી જળ બેંકો:

મેટ્રો શહેરોમાં "વરસાદી પાણી બેંકો" વિકસાવો જ્યાં શુષ્ક મહિનાઓ દરમિયાન જાહેર ઉપયોગ માટે વધારાનું વરસાદી પાણી ભૂગર્ભ સંગ્રહમાં વહન કરવામાં આવે છે.

સમુદાય ઍક્સેસ અને વિતરણ:

આ સંગ્રહિત પાણીનો ઉપયોગ પીવા માટે, જાહેર ઉદ્યાનોમાં સિંચાઈ માટે, અગ્નિશામક પ્રણાલીઓમાં અને શુદ્ધિકરણ પછી બાંધકામ અથવા ઔદ્યોગિક ઉપયોગ માટે પણ કરે તો?

નીતિ સહાય:

શહેરી આયોજન નીતિઓમાં મોટા પાયે માળખાકીય પ્રોજેક્ટ્સમાં ફરજિયાત પાણી સંગ્રહની જોગવાઈઓ શામેલ હોવી જોઈએ.

નિષ્કર્ષ

એક એવા શહેરમાં જ્યાં દર ઉનાળામાં લાખો લોકો પાણીની અછતથી પ્રભાવિત થાય છે, ત્યાં સર્જનાત્મક રીતે વિચારવાનો અને એવા સ્થિતિસ્થાપક શહેરોની રચના કરવાનો સમય આવી ગયો છે જે ફક્ત કુદરતની શક્તિનો સામનો જ નહીં કરે પણ તેનો સમજદારીપૂર્વક ઉપયોગ પણ કરે તો ?.

 જો ૧.૫૮૪ અબજ લિટર આકસ્મિક પૂરનું પાણી ૧.૪ મિલિયન લોકોને એક વર્ષ માટે સેવા આપી શકે છે, તો કલ્પના કરો કે ઇરાદાપૂર્વક આયોજન અને સ્માર્ટ લણણીથી આપણે શું પ્રાપ્ત કરી શકીએ છીએ.

 ચાલો દરેક ચોમાસાના પડકારને પાણી બચાવવાના ઉકેલમાં ફેરવીએ - ફક્ત મુંબઈ માટે જ નહીં, પરંતુ ભારતના દરેક શહેર માટે.